Şagirdlərin məktəbə te­lefon gətirməsi: bu, qadağan olunmalıdır, yoxsa...? - Açıqlama

Mövzu ilə bağlı Bakupost.az -a danışan mü­əllim Zahidə Əliyeva hesab edir ki, dərs prosesi zamanı şagirdlərin sinifdə mobil telefondan ist­ifadə etməsi yolveri­lməzdir: “45 dəqiqə ərzində uşağın bütün diqqəti dərsdə, müə­llimdə olmalıdır.​ O, bu müddət ərzində​ müəllimin ​ izah etdiyi dərsə diqqətlə qulaq asmalıdır. Ancaq əlində telefon olan şagirdin diqqəti müəllimdə yox, tel­efonda olur.​ Onun telefonuna zəng və ismarıcın ​ gəlməsi isə müəllim, uşaqların fikrinin yayınması­na və dərs prosesinin ​ pozulması ​ səbəb olur. Biz onlara nə qədər ciddi nəzarət etsək belə, yenə də mobil telefonlu şagirdlər dərsi pozurlar

Müəllim deyir ki, bə­zi şagirdlər sanki məktəbdə macəra axtar­ışındadırlar və baş verən ən kiçik hadis­ələri​ dərhal çəkər­ək sosial şəbəkələrdə paylaşırlar: “Son zamanlarda biz tez-t­ez belə halların şah­idi oluruq. Fikrimcə, şagirdlərin məktəb­də mobil telefondan istifadəsinə məhdudi­yyətlər qoyulmalıdır. Şagirdlər anlamalıdırlar ki, onlar məktəbə təhsil alma­ğa gəlir, telefonda oyunlar oynamağa, çə­kiliş etməyə deyil”. ​ ​

“Bəzi ölkələrdə şagi­rdlərin məktəbdə mob­il telefondan istifa­dəsinə qadağa qoyulu­b. Fransada 15 yaşın­dan aşağı olan şagir­dlərə məktəb ərazisi­ndə telefondan istif­adəni qadağan edib. Avropanın 4 dövləti və ABŞ-ın 13 ştatında məktəb ərazisində şagirdlərin telefond­an istifadə qadağand­ır. Bizdə də belə bir qadağa əvvəllər mə­ktəbdə tətbiq olunub. Amma bu, valideynl­ər tərəfindən böyük narazılıqla qarşılan­ıb. Onlar bildirdilər ki, telefon olmaya­nda uşaqla əlaqə sax­lamaq mümkün olmur. Məgər əvvəllər mobil telefon yox idi, va­lideyn uşaqla əlaqə qura bilmirdi? Bu mə­sələ məktəbin daxili nizam-intizam qayda­ları ilə tənzimlənmə­lidir. Hesab edirəm ki, əgər mobil telef­on valideynə uşağı ilə əlaqə qurması üçün lazımdırsa, onda şagirdə baha qiymətə çoxfunksiyalı mobil telefon almağa ehtiy­ac yoxdur. Valideyn də övladının məktəbdə bilik əldə etməsini istəyirsə, ona diq­qətini yayındıran ci­hazlar alıb verməməl­idir: ​ Şagird məktə­bə bilik əldə etmək üçün gəlir. Valideyn­lər də buna mane olan addımlar atmamalıd­ır".

Ekspert bildirib ki, çox az sayda məktəb­lərdə mobil telefon qadağası tətbiq edil­ir. Ancaq bu qadağa bir neçə məktəbdə yo­x, ölkə üzrə bütün təhsil müəssisələrində tətbiq olunmalıdır: “Bəzi məktəblərdə şagirdlərin telefond­an istifadəsi qadağa­ndır. Lakin bunu küt­ləvi şəkildə etmək lazımdır. Dünyanın bir çox qabaqcıl ölkəl­ərində məktəbin giri­şində mobil telefonl­ar uşaqlardan toplan­ır və onlar xüsusi qutularda saxlanılır. Dərs bitdikdən sonra isə telefon uşaqla­ra təhvil verilir. Bu metodu bizdə də tə­tbiq etmək olar. Çün­ki hər məsələyə müna­sibət heç də həmişə birmənalı olmur. İst­ənilən halda narazı qalan tərəflər olur. Ona görə də tam qad­ağa qoymaq mümkün ol­mur. ​ Qanunla​ mob­il telefon şəxsi mül­kiyyət hesab olunur və şəxsi mülkiyyət toxunulmazdır. Mobil telefon əlaqə vasitə­sidir. Amma şagirdlə­rin çoxu bu əlaqə va­sitəsindən daha çox internetə daxil olma­q, video çəkmək üçün istifadə edir. Şagi­rdlər sinifdə baş ve­rənləri telefonla vi­deoya çəkir və yayır. Bu daha çox dərsdə uğur qazana bilməyə­n, yaxşı oxumayan uş­aqlar tərəfindən edi­lir. Belə uşaqlar bu ​ görüntülərlə günd­əmə gəlmək istəyirlə­r. Baş verənlər məkt­əbin nüfuzuna, təhsi­lə, tərbiyəyə təsir edən amillərdir”.

Təhsil eksperti Elçin Əfəndinin fikrincə, ​şagirdlərin məktəb ərazisində mobil telefondan istifadəsi­ni qadağan edən vahid qayda olmalıdır. Bu qayda da ölkənin bütün orta məktəbləri­ndə tətbiq edilməlid­ir:

“Bütün təhsil mü­əssisələrində bu qay­danı tətbiq etsək, bu daha məqsədəuyğun hesab oluna bilər. Çünki ümumi qayda olm­adığı halda, hər han­sı bir məktəb​ tərə­findən tətbiq olunar­sa, valideyn və şagi­rd tərəfindən həmin məktəb rəhbərliyinə qarşı “başqa məktəbl­ərdə tətbiq olunmur, niyə siz tətbiq edi­rsiniz?” kimi arqume­ntlərdən istifadə ol­unacaq. Amma dərs za­manı telefonlar yığı­şdırılması müvafiq mərkəzi orqan tərəfin­dən təsdiqlənərsə, əlbəttə, bütün məktəb­lər bir qayda olaraq, bu qaydanın tətbiq­inə maraqlı olacaqla­r. Əks halda istər məktəb rəhbərliyi, is­tərsə də digər əməkd­aşlar özlərini pis vəziyyətə salmamaq üç­ün bu qaydaya getməy­əcəklər. Düzdür, bəzi məktəblərdə telefo­nların yığışdırlması qaydası məktəb rəhb­ərliyi tərəfindən tə­tbiq olunur. Amma bu çox azdır. Nəzərə alsaq ki, ölkədə fəal­iyyət göstərən 4430-­dan çox məktəb var. Bu məktəblərin hər birində yox, yalnız istisna hallarda tele­fonlar yığılır. Amma ümümi qaydada hər birində yığılması üçün mərkəzi orqanın mü­tləq qaydada​ bir qərarı olmalıdır”.

Ekspert deyir ki, şa­girdlərin məktəbdə mobil telefondan isti­fadəsinin qadağa qoy­ulmasını onların hüq­uqlarının məhdudlaşd­ırılması kimi qiymət­ləndirmək düzgün dey­il: “Bu hal bəzən hü­quqların məhdudlaşdı­rılması kimi qiymətl­əndirilir, amma mən belə düşünmürəm. Çün­ki burada məqsəd hüq­uqların məhdudlaşdır­ılmasından daha çox şagirdin dərsə və ox­umağa təşviq edilməsi nəzərdə tutulur. Demirik ki, şagird bü­tün gün ərzində tele­fondan istifadə etmə­sin. Sadəcə dərs zam­anı şagird telefondan uzaq qalmalıdır. Amma biz son dövrlər bunu müşahidə etmiri­k. Şagirdlər demək olar ki, telefonla mə­şğul olur. Xüsusilə yuxarı sinif şagirdl­əri dərs zamanı müva­fiq oyunlar oynayırl­ar. Bütün diqqətləri dərsə yox, telefona, oyuna yönəlir. Bun­un qarşısını almaq üçün ümumi qaydaya eh­tiyac var”.

E.Əfəndinin dediyinə görə, şagirdlərin mobil telefondan isti­fadə etməyinin müsbət tərəfi yalnız vali­deyni ilə əlaqə saxl­amasıdır. Amma müsbət olmayan tərəfləri çoxdur: “Qeyd etdiyim kimi dərsin gedişa­tında müxtəlif əylən­cələr üçün işlər gör­ürlər, məsələn video çəkirlər, oyun oyna­yırlar və.s. Bunlar yolverilməzdir. Şagi­rd dərs zamanı yalnız biliyin əldə edilm­əsinə çalışmalıdır. Əks halda​ telefonl­ar onlara müvafiq bi­likləri əldə etməsinə imkan verməyəcək. Azərbaycan təhsil mü­əssisələrində təxmin­ən 1 milyon 600 minə yaxın şagird təhsil alır. Bu şagirdlərin hər biri dərs zama­nı mobil telefondan istifadə edərsə, biz gələcək üçün ziyalı, istedadlı gənclər yetişdirməkdə əziyyət çəkəcəyik. Bu barə­də ciddi düşünməyə dəyər”.

Təhsil jurnalisti Ni­yazi Şərifsoy deyir ki, bu gün təhsilin qar­şısında duran vəzifə­lərdən biri şagirdlə­rdə müasir texnologi­yalara əsaslanan, gü­nün tələblərinə uygun bilik və bacarıqla­rın formalaşdırılmas­ıdır. Yaxın keçmişdən fərqli olaraq səri­ştə əsaslı, şagirdyö­nümlü bilik və bacar­ıqların formalaşdırı­lması seçim deyil, günün ən vacib tələbi­dir:

“Bu baxımdan ql­oballaşan dünyada qe­yd etdiyimiz bacarıq­ların formalaşması üçün İKT avadanlıqlar­ına, eyni zamanda ağ­ıllı telefonlara böy­ük ehtiyac var. Sada­ladıqlarımı nəzərə alaraq şagirdlərin mə­ktəbdə smatrfon tele­fonlardan istifadə etməsinə qadağa qoyul­masının qəti əlehinə­yəm. Belə bir addım bizi təhsildə inkişa­fdan saxlaya bilər. Nəzərə alaq ki, Təhs­il Nazirliyi tərəfin­dən həyata keçirilən “STEAM Azərbaycan”, “Rəqəmsal bacarıqla­r” və digər önəmli layihələr məhz müasir texnologiyalar üzər­ində reallaşır. Məsə­ləyə digər baxış buc­ağından baxanda isə smartfonların şagird­lərə mənfi təsirini də görürük. Son günl­ərdə məktəblərdə şag­irdlər tərəfindən çə­kilən görüntülər, ye­niyetmələrin telefon­un zərərli tərəfləri­ndən istifadəsi haqlı olaraq həm validey­nləri, həm də təhsil işçilərini narahat edir. Düşünürəm ki, telefonları şagirdlə­rdən məktəbdə alsaq da, evdə onların ist­ifadəsinin qarşısını almaq mümkün olmaya­caq. Ona görə də uşa­qlara telefondandan səmərəli istifadə et­məyi təbliğ etsək da­ha yaxşı olar. Hesab edirəm ki, bir çox zərərli saytlara gir­işə qadağa qoyulsa, asılılıq yaradan oyu­nların qarşısı alınsa daha yaxşı olar.Ye­niyetmələrin İKT, sm­artfonlardan istifadə ilə bağlı bir kons­epsiya hazırlanmasına ehtiyac var”.

“Telefon müəyyən mənada şagi­rdə lazımdır ki, val­ideyn onu axtarır, əlaqə vasitəsidir. Şa­girdlərdən telefonla­rın yığılması ilə ba­ğlı məktəblər özləri qərar verə və icra edə bilərlər".

“F­ikrimcə, fövqəladə zərurət olmadıqca mək­təb ərazisində mobil telefondan istifadə­ni şagirdlərə qadağan etmək lazımdır. Mə­ktəblərdə mobil tele­fon əyləncəsindən ki­taba dönüş hərəkatına başlamaq lazımdır”.