Alimləri heyrətləndirən kəşf - Ən qədim nüvə reaktoru tapıldı

Bakupost.az Qaynarinfo-ya istinadla xəbər verir ki, reaktor təxminən 1,7 milyard il əvvəl işləyib, o vaxt Yer kürəsində uranın konsentrasiyası nüvə reaktorlarının işləməsi üçün kifayət qədər yüksək olub.

Nəşr bildirir ki, bu təbii möcüzə nüvə energetikası haqqında anlayışımızı ciddi şəkildə dəyişdirir və göstərir ki, insan Yer üzündə mövcud deyildi və buna baxmayaraq təbiət mürəkkəb atom prosesləri yarada bilirdi.

1972-ci ildə fransız fiziki Fransis Perrin Qabonun Oklo mədənində uran filizini öyrənərkən fərqli bir nəticə əldə edib: uran-235 konsentrasiyası 0,717% olub, qəbul edilmiş 0,720%-dən fərqli. Bu kiçik fərq 6 atom bombasının hazırlanması üçün kifayət olardı. Ətrafdakı qayalar yumşalmış və qaralmışdı; görünürdü ki, bu yerdə geoloji dövrlər boyu çoxlu istilik yaranıb.

Əvvəlcə alimlər buranın süni parçalanma nəticəsi olduğunu güman edirdilər, lakin analiz göstərib ki, uran filizi tamamilə təbii mənşəlidir. Daha sonra filizdə parçalanma məhsullarının izləri aşkar olunub, bu da insan müdaxiləsi olmadan 2 milyard ildən çox müddət əvvəl nüvə parçalanmasının baş verdiyini göstərib.

Qərb Ekvatorial Afrikadakı geoloji şərait təbii zəncirvari nüvə reaksiyalarına əlverişlidir.

Şərtlər ideal olub: yüksək uran miqdarı, kifayət qədər həcm, su neytronların yavaşladıcısı kimi istifadə olunub və geoloji zaman çərçivəsi ilə qorunub. Bu, Oklo-nu planetdə geoloji formasiya baxımından unikal edir.

Qədim yosunlar "atom mühəndisləri” kimi çıxış edirdilər. Maraqlı məqam isə budur ki, Oklo reaktoru tamamilə özünü tənzimləyən sistem idi: istilik artanda su buxarlanır, neytronlar çox sürətlə hərəkət edir və uran atomları onları tutmaq imkanını itirir — bu, reaksiyanı avtomatik dayandırırdı.

Uran kifayət qədər soyuduqda su geri qayıdır, neytronları yavaşladır və reaktor ideal nəzarətli dövrdə yenidən işləyir. Bu təbii tənzimləmə sistemi 150 000 il fəaliyyət göstərib və 4,5 ton uranı tükədib, sonra dayanıb. Yosunlar uranı yeraltı hovuzlarda süxurlardan konsentratlayaraq kritik kütlə şərtlərini yaradıb, eyni zamanda oksigen istehsal edərək uranın səth süxurlarda həll olunmasına imkan veriblər. Beləliklə, onlar Yer üzündə ilk "atom mühəndisləri” olublar.

MAQATE-dən Piter Vuds bildirib ki, Okloda su neytronları udaraq və zəncirvari reaksiyanı tənzimləyərək müasir yüngül su nüvə reaktorları kimi fəaliyyət göstərib.