Qadınlar iş həyatında hansı maneələrlə qarşılaşır? - Araşdırma

Yeni sosial-mədəni quruluşda qadınların iş həyatında aktiv olmasına baxmayaraq, cəmiyyətin onlara yüklədiyi rollar hələ də dəyişməyib. İş həyatına başlayan qadınlar digər tərəfdən ev işləri, uşağa qulluq, yaşlı ailə üzvlərinin qayğısına qalmaqla da məşğul olurlar. Beləliklə, qadınlar kişilərdən həm işdə, həm də ailədə onlara tapşırılan rol və vəzifələrə görə fərqlənirlər. Baxmayaraq ki, iş həyatında kişilər qədər qadınlar da yorulur, əziyyət çəkir, ancaq ailənin ayaqda qalmasında nədənsə hər zaman ən çox enerji sərf edilməsi qadınlardan gözlənilir.

Beynəlxalq Əmək Bürosunun “Qadınlar üçün Qlobal Məşğulluq Trendləri 2004” və “Qayğı işi: Təhlükəsizlik Axtarışı, 2004” adlı araşdırmalarına görə, əvvəlki dövrlərlə müqayisədə, bugünkü iş dünyasında 2003-cü ilə qədər işləyən qadınların sayı son 10 ildə 200 milyon artıb. Yenə 2003-cü ilin rəqəmləri ilə yola çıxarsaq, qadınlar ümumi dünya işçilərinin 40 faizini təşkil edir (1,1 milyard qadın işçi/2,8 milyard ümumi işçi).

Müasir dünyada qadın və kişi işçilərin nisbəti bir-birinə kifayət qədər yaxın olsa da, kişi idarəçilərin nisbəti ilə müqayisədə qadın idarəçilərin nisbəti kifayət qədər aşağıdır. Məsələn, Azərbaycanda dövlət qurumlarında, universitetlərdə, böyük şirkətlərdə idarəçi qadınlara çox az rast gəlinir.

Qadınların iş həyatında qarşılaşdıqları digər çətinliklərdən biri də mobbing - yəni cinsi istismar, geryimlərə qoyulan qadağalardır. Bəzi şirkətlərdə qadınlara aid edilən geyim qadağaları onları gün boyu stress topuna çevirir.

Məruz qaldıqları mobbing, sözlü və cinsi istismar kimi problemlər, qadınların iş yoldaşları ilə münasibətlərinə və işdə əldə edə biləcəyi uğurlarına mane olur.

Qadınların müxtəlif peşələrdə işləyə bilməyəcəkləri anlayışı təəssüf ki, iş həyatında qadınların qarşılaşdıqları problemlərdən biridir. İstər xalq arasında, istərsə də iş həyatının içində bir çox peşə “qadın işi”, kişi işi” olaraq sinifləndirilir. Bu da qadınların peşələrini icra etmələrinə böyük əngəllər törədir.

İş həyatında qadınlar, qadın olduqlarından qaynaqlanan xidmət gözləntisi problemi ilə də qarşı-qarşıya qalır. Bəzi iş yerlərində sadəcə qadın olduqları üçün onlardan çay gətirmələri, təmizlik işləri görmələri, qapı açma kimi əl-ayaq işlərinə buyrulmaqları kişi rəhbərlərdə ənənə halını alıb.

Ona görə də bu anlayış qadınların iş həyatında yüksək vəzifələrə çatmasına əngəl törədən “görünməz” maneələr deməkdir. Bu maneələrin formalaşması birbaşa cinsiyyətlə bağlıdır. Qadınlara aid edilən və onlara xas olduğuna inanılan xüsusiyyətlər qadınlar üçün qandaldır.

İş yerində eyni vəzifədə çalışan kişilərə və qadınlara eyni şəkildə davransalar belə, bu davranışların şəxsə deyil, cinsiyyətə görə şərh edildiyini asanlıqla müşahidə etmək mümkündür. Məsələn, tez-tez belə fikirlər səslənir ki, qadın işçi ailə qurduqdan sonra onun işə münasibəti dəyşir, məsuldarlığı azalır, hətta işdən ayrılır. Amma kişilərdə bunlar baş vermir.

Bu cür cinsiyyətçi yanaşmlar təbii olaraq qadınların işdə məhsuldarlığını azaldır, çünki ədalətsiz rəqabət var. Kişi həmkarı qədər zəhməti və uğuru olduğu halda lazım olan mükafatı ala bilməyəcəyini görən qadın təbii olaraq ümidsizliyə sürüklənəcək. Bundan əlavə, o, güzəştlərdən məhrum olur.

Qadınların iş həyatında qarşılaşa biləcəkləri bütün bu problemlərin aradan qaldırılması və həlli üçün tədbirlər görülməlidir. Onların iş həyatında daha xoşbəxt, dinc və məhsuldar olmalarını təmin etmək çox vacibdir.